Profiteurs van de democratie

Onze democratie wordt luid bejubeld. Geen kwaad woord over de macht van het volk. Wie dat wel doet wordt weggezet als communist of fascist. Of je direct staatsgevaarlijk bent als je een kritische noot plaatst. Vanwaar deze overgevoeligheid? Enerzijds heeft dat met de geschiedenis te maken. Lange tijd hebben we onder het pijnlijke juk geleefd van hen die het goed met zichzelf voor hadden en minder goed met ons, de gewone burger. Dat nooit meer. Maar er is nog een reden. Zij die het meest profiteren van ons besturingssysteem willen hun machtspositie en bijkomende privileges niet kwijtraken. Macht werkt kennelijk verslavend. Met behulp van propaganda laten ze ons weten dat we enorme bofkonten zijn, dat wij God op onze blote knietjes mogen danken voor het feit dat we één keer in de vier jaar naar de stembus mogen. Alsof dat macht is...

Of ik blij moet zijn met iets hangt wat mij betreft af van de werking. Mooi hoor een Porsche, maar als de motor stuk is heb ik er niets aan. Hoe kan je nou bepalen of onze democratie een succes is, of de verafgoding terecht is? Aan de effectiviteit van het beleid. We gaan niet voor onze lol naar de stembus, we willen graag onze wensen werkelijkheid zien worden. Dé vraag luidt: is dit het geval? Zijn onze democratisch gekozen bestuurders in staat om ons leven op een hoger plan te tillen? Kunnen zij onze zorgen wegnemen, kunnen zij voor een gezond klimaat zorgen, kunnen zij onze veiligheid waarborgen, kunnen zij ons aan fijne en betaalbare huisvesting helpen, kunnen zij onze portemonnee spekken, etc. Wat mij betreft niet. Op alle punten scoort onze democratie een dikke onvoldoende. De problemen van nu zijn de problemen van toen in het kwadraat. En waar eindigt het? Als niemand meer een rekening kan betalen? Willen we dit? Nee natuurlijk niet. Maar toch bewegen we ons die kant op. Kennelijk gaat er iets niet goed in onze democratie...

We worden al tientallen jaren opgezadeld met bezuinigingen, want de staatsschuld moet omlaag, zo krijgen we te horen. Dat er vervolgens vele miljarden meer worden uitgegeven nemen we op de koop toe. Zelfs voor de basisbehoeften is er niet genoeg. Vraag het aan het ziekenhuispersoneel, die zieken moet helpen, vraag het aan defensiepersoneel, die onze veiligheid moet waarborgen. En kijk naar de boeren die voor het eten op ons bord zorgen. Ze worden massaal van hun land verdreven voor 0,000036 graden minder opwarming. Willen we dit? Nee, maar het gebeurt wel in onze fijne democratie.

Nu het levensonderhoud flink duurder wordt, komen we in de problemen. Het geld vliegt onze zak uit. Ook richting de overheid via de belastingen. En nog komen ze tekort in Den Haag, nog moet de broekriem strakker worden aangetrokken. Waar blijft al het geld? Het verdampt niet en het wordt naar mijn weten ook niet verbrand. Waar dan wel? In de zakken van de superrijken die elke dag een paar miljoen kunnen bijschrijven op hun vette rekeningen. Willen we dit? Nee, maar het gebeurt wel in onze democratie. Pal onder onze neus gaan zij er met de buit vandoor. Waarom zitten wij in de kou terwijl energieleveranciers miljarden verdienen, waarom betalen we ons blauw aan de pomp terwijl de oliemaatschappijen miljarden opstrijken, waarom moet de farmaceutische industrie zo veel geld verdienen dat we het bedrag niet eens meer kunnen uitspreken? Waarom? Geef me één goede reden. Ik kan hem niet bedenken.

Wie denkt dat je vanzelf superrijk wordt is naïef. Je wordt pas superrijk als je de regels in jouw voordeel kunt ombuigen, als je de politiek in je broekzak hebt zitten, als je het politieke tij van deregulering mee hebt. Weinig staatsbemoeienis en veel marktwerking. Dat we nog steeds wachten op de beloofde lage prijzen door concurrentie nemen we maar voor lief. Het politieke klimaat van de afgelopen tientallen jaren heeft alleen in het voordeel gewerkt van de multinationals, die bijna allemaal in handen zijn van een select gezelschap: de superrijken. Zij profiteren volop, wij, de burgers, hebben het nakijken. Ook in onze luid bejubelde democratie. Kijk eens serieus naar de rol van vermogensbeheerders BlackRock en Vanguard en je weet waar ons geld blijft.

De democratie geeft volop ruimte aan hen die het beste met zichzelf voor hebben. Zij kunnen de besluitvorming naar hun hand zetten. Wanneer worden de banden tussen de politiek en het grote geld blootgelegd? Zijn al onze politici geboren idealisten of lopen er ook stromannen en -vrouwen rond in Den Haag? En wie doneert aan de partijkas en onder welke voorwaarden? Zie ik spoken of is er meer aan de hand? Dit moeten we niet wegwuiven met de beschuldiging van complotdenken, dit is essentieel voor het functioneren van een gezonde democratie. Na alle leugens en passieve herinneringen geloof ik onze politici niet meer op hun woord. En waar blijven toch al die politici na hun carrière in Den Haag? Precies, bij de grote bedrijven. Niet om de administratie te doen, maar om hun invloed te laten gelden binnen hun partij. Wat spoken ze uit en wat krijgen ze ervoor in ruil? Alleen 100% transparantie kan het vertrouwen in de politiek herstellen.

In een goedwerkende democratie zouden wij, de burgers, de profiteurs moeten zijn. Wij hebben immers de macht in handen. Kijken we kritisch naar de uitkomst van het politieke spel, dan zijn wij in feite de grote verliezers. De rijken gaan er met de buit vandoor. Het gebeurt gewoon pal voor onze neus. Hoe kunnen we de zelfverrijking tegengaan? Allereerst door erkenning van het probleem. Zie je het niet, wil je het niet zien, dan verandert er niets. Ben je ervan overtuigd dat we wel worden bestolen, dan mag je op partijen gaan stemmen die dit aan de kaak stellen. Dat zijn er nog niet veel, omdat zelfreflectie niet de sterkste kant is van politici. Ook moet de transparantie worden versterkt, zoals aangegeven. De hele handel en wandel mag in het licht worden gezet. Open die deuren van de achterkamertjes! Wie niet eerlijk wil of kan zijn over zijn eigen doen en laten mag van het toneel verdwijnen. Geen slinkse dealtjes meer! Spreek ze erop aan, laat ze voelen dat er geen ruimte meer is voor geheime agenda's en stiekeme een-tweetjes.

Tot slot: wees voorstander van het invoeren van directe democratie. Weg met vertegenwoordigers die ons belang aan hun laars lappen, welkom aan onszelf. Door onze betrokkenheid bij het besturen van ons land of gemeente te vergroten slinkt de ruimte voor manipulatie. We moeten er bovenop zitten, door mee te praten en mee te stemmen. De digitale wereld biedt tal van mogelijkheden. Een keer in de vier jaar stemmen is geen macht, meepraten in allerlei projectgroepen en meestemmen via referenda wel. Kijk niet langer weg maar voel je medeverantwoordelijk voor het wel en wee in de samenleving. Alleen zo kunnen onze zorgen voorgoed verdampen. We krijgen het niet cadeau van de superrijken en machtigen der aarde, we zullen zelf de mouwen moeten opstropen. 

David Goedhart
Politicoloog en Initiatiefnemer Partij van de Liefde